Een gezamenlijke visie bepalen
Wat is constructief?
Tijdens een constructief gesprek ben je in feite samen op zoek naar een gemeenschappelijke grond. Er kunnen grote onderlinge verschillen bestaan in uitgangspunten, visies en verwachtingen naar de toekomst toe. Door samen te onderzoeken of er toch iets van een gedeeld perspectief is, wordt het makkelijker om samen aan een doel of missie te werken. Je realiseert je beiden dat er sprake is van een wederzijds belang en dat het in ieders voordeel is om samen te werken.
In negatieve zin ben je misschien wel tot elkaar veroordeeld om samen te werken en moet je er simpelweg het beste van maken. Jullie zullen het diep van binnen nooit eens met elkaar worden, maar kunnen wel leven met de notie van ‘agree to disagree’. In positieve zin zou het zelfs kunnen zijn dat de verschillen bij aanvang helemaal niet zo groot blijken te zijn, of dat deze gaandeweg worden beslecht. Er kan dan op een eenvoudige manier consensus worden bereikt over de gemeenschappelijke richting die uit het gesprek voortkomt.
Als er meerdere gesprekken gepland staan, dan is het zaak om die constructiviteit te waarborgen door tussentijds te toetsen of iedereen nog op hetzelfde spoor zit.
Context
Een community builder in een achterstandswijk zet zich met hart en ziel in voor een groep bewoners waarmee hij al enige tijd samenwerkt. Hij geniet er zichtbaar van dat deze bewoners zich hard maken voor hun wijk. Hij ziet duidelijk dat de participatiebereidheid en toegenomen ‘empowerment’ van deze groep niet alleen hem trots maakt, maar ook de bewoners zelf. De afgelopen maanden zijn ze hard gegroeid in vaardigheden als vergaderen, organiseren en het laten horen van een kritisch stemgeluid.
Maar bij dat laatste constateert hij ook een probleem. De groep bewoners wil wel samen optrekken en doet dat ook, maar als groep zijn ze niet zo afgestemd op elkaar. Ze liggen onderling vaak niet op een lijn. Het meest problematisch voor de community builder is de in zijn ogen niet zo constructieve houding van deze groep bewoners naar de gemeente toe. Soms stellen ze zich te kritisch op naar de gemeente toe en op andere momenten, wanneer een tegengeluid noodzakelijk is, zijn de bewoners juist weer te aardig en enigszins onderdanig.
Deze disbalans zorgt ervoor dat de bewoners uiteindelijk niet voor elkaar krijgen wat ze beogen. En het gevolg voor de positie van de community builder is, dat zijn collega’s op het stadhuis pinnig beginnen te reageren op het moment dat hij de belangen van ‘zijn bewonersgroep’ op de politieke agenda probeert te krijgen. Een wethouder zei laatst zelfs onomwonden: “Waar zijn die bewoners van jou toch mee bezig? Ik heb niet echt een hoge dunk van hen. Ik zit niet te wachten op nog meer geneuzel zoals bij die inspreekronde tijdens die raadsvergadering van laatst”.
Observatie
Bij een intervisie-overleg met andere community builders, geven collega’s adviezen hoe de community builder zijn bewonersgroep beter zou kunnen laten werken aan een gezamenlijk doel. Ook wordt er gesproken hoe de community builder de bewoners – duidelijker dan hij nu doet – kan helpen met het bedenken van een duidelijke strategie richting de gemeente. Tijdens dit collegiale overleg wordt de community builder zich ervan bewust dat de constructiviteit kan worden bevorderd, als hij de bewoners duidelijker informeert over het tussentijdse politieke proces. Hij heeft namelijk soms de neiging om nogal ad hoc de overleggen met de bewoners in te gaan, en dan maar te zien wat voor plannen zij aan het smeden zijn. Daardoor missen de bewoners belangrijke ‘windows of opportunity’. Zodoende raakt iedereen gefrustreerd.
Hij neemt zich voor om bij het eerstvolgende overleg met de bewoners te investeren in een kritische terugblik op de samenwerking tot dusverre. Tijdens deze evaluatie wil hij vragen stellen als: Hoe gingen de gesprekken die we al hebben gehad? Welke doelen hebben we al behaald en welke nog niet? Wat had er wellicht beter of anders gekund? Hopelijk staan na dit gesprek alle neuzen dezelfde kant op. Hij wil zelfs voorstellen om daarna samen met de bewoners een gesprek in te plannen met de wethouder, zodat ze de hopelijk nieuwverworven eensgezindheid kunnen etaleren en het respect van de gemeente kunnen terugwinnen.
Effect
Tijdens de kritische terugblik merkt een van de bewoners op: “Tijdens onze eerste ontmoeting met de wethouder een jaar geleden sprongen we van de hak op de tak. We zaten nog in een leerfase. We waren letterlijk nog niet verenigd in onze zienswijze, er was toen nog geen officiële wijkvereniging”. Dit open en eerlijke gesprek is een goed startpunt om verder te bouwen aan een gezamenlijke missie. De community builder merkt echter bij zichzelf op dat het te veel gevraagd is om aan het einde van dit evaluerende gesprek al meteen een gezamenlijke visie met een bijbehorend stappenplan paraat te hebben. Hier zijn nog wel wat meer gesprekken voor nodig.
De belangrijkste opbrengst is echter de leerbereidheid van de bewonersgroep en het hardop uitspreken van verwachtingen. De groep heeft al wel voorzichtig een eerste mijlpaal bereikt door het formuleren van een gedeeld belang, maar de aanpak die de community builder vervolgens voorstelt (om op korte termijn een gezamenlijk plan met een gedeelde visie af te hebben), wordt niet omarmd door de bewoners. Ze geven aan de dingen rustig aan te willen doen, stap voor stap.
Tips
Hoewel je met woorden overeenstemming kunt bereiken wat het gezamenlijke doel is, wil dit niet zeggen dat iedereen na een goed gesprek met dezelfde vaart aan deze doelen kan en wil werken. In het voorbeeld wil de community builder na een evaluerend gesprek met de bewoners sneller doorpakken dan de bewoners aankunnen. Ze bevinden zich in een ander leerstadium, in een ander bewustwordingsproces. Het is dus belangrijk om tijdens de zoektocht naar een gemeenschappelijke grond niet alleen te kijken of er gedeelde uitgangspunten, visies en verwachtingen mogelijk zijn. Het is ook van belang om per belanghebbende helder te krijgen wat het tempo is waarop eenieder voortgang kan en wil boeken en wat dit voor gevolgen heeft voor de planning van het gezamenlijke groepswerk.
Over de ingewikkelde dynamiek tussen eigenbelang, gedeeld belang en publiek belang: Hoe maak je een wijkgesprek van algemeen belang
Over empowerment van burgers en het versterken van hun zelfredzaamheid tijdens deelname aan participatietrajecten: De (historische) verantwoordelijkheid van wijkprofessionals
Over de negatieve invloed van een slechte informatievoorziening op bewoners: De-escalatie van een moeilijk gesprek